Nowe zasady w prawie spadkowym. 

Zmiany, które wejdą w życie 15 listopada 2023 roku, są rewolucyjne, ponieważ niektóre osoby zostaną wykluczone jako spadkobiercy.

Tym samym sądy nie będą już musiały angażować się w długotrwałe poszukiwania dalekich krewnych zmarłej osoby, która nie pozostawiła po sobie testamentu. Ponadto przepisy rozszerzają pojęcie osób niegodnych dziedziczenia. Uproszczono także procedurę zrzeczenia się spadku przez rodziców na rzecz małoletniego dziecka, co ma istotne znaczenie w sytuacji, gdy zmarły pozostawił po sobie długi.

Nowelizacja Kodeksu cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 28 lipca 2023 r. wprowadza zmiany w prawie spadkowym. Niektóre z nich wejdą w życie w przyszłym roku, ale większość weszła w życie już 15 listopada.

Zmiany te mają na celu niejako usprawnienie procesów sądowych

Według badania Research Collective przeprowadzonego na zlecenie Fundacji Otwarte Forum, tylko co dziesiąty Polak w Polsce sporządza testament. 

Zgodnie z rozporządzeniem, pierwszy i drugi krąg osób powołanych do dziedziczenia pozostaje bez zmian, co oznacza, że w pierwszej kolejności dziedziczą małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, rodzeństwo i rodzeństwo rodzeństwa.

Jeżeli zmarły nie miał takich krewnych, wchodzi trzeci krąg spadkobierców, który obejmuje dziadków ze strony matki i ojca, a w razie ich śmierci – ich zstępnych, tj. wujków, ciotki, kuzynów i dzieci kuzynów spadkodawcy. Nowelizacja ogranicza ten krąg osób.

W przypadku śmierci samotnych emerytów i rencistów, którzy nie mają już członków najbliższej rodziny i nie sporządzili testamentu, trzeba cofać się do ich dziadków, których wiek sięga prawdopodobnie XIX wieku, i szukać wszystkich ich zstępnych, aby załatwić sprawę spadkową. Teraz będą to tylko dzieci dziadków; ograniczymy wszystkie kolejne pokolenia”.

Ponadto, nowe przepisy doprecyzowują pojęcie tzw. niegodności dziedziczenia. Dotychczas za niegodnego dziedziczenia uznawano spadkobiercę, który umyślnie dopuścił się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia testamentu, umyślnie ukrył lub zniszczył testament, podrobił testament lub umyślnie skorzystał z testamentu sporządzonego przez inną osobę.

Nowe zasady dziedziczenia. Zgodnie z nowelizacją, osoby te nie mogą być spadkobiercami, jeżeli są niegodne dziedziczenia.

Nowelizacja rozszerza listę sytuacji, które pozwalają na pozbawienie spadkobiercy wszelkich korzyści z majątku spadkodawcy: ciągłe uchylanie się od obowiązków alimentacyjnych spadkodawcy wobec niego lub uchylanie się od opieki.

– Przykładowo, matka samotnie wychowuje dziecko, a ojciec musi płacić na nie alimenty. Po śmierci dziecka ojciec nie otrzyma po nim spadku. 

Przepisy przewidują również, że relacje rodzinne muszą być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu kwestii spadkowych.

Ponadto zmiany wprowadzają długo oczekiwany przepis, który ułatwia zrzeczenie się dziedziczenia na rzecz dziecka. Wcześniej wymagało to zgody sądu opiekuńczego. Od 15 listopada nie będzie to konieczne, jeśli dziecko otrzyma spadek w związku z wcześniejszym wydziedziczeniem przez rodzica. Zwykle dzieje się tak, gdy zmarła osoba pozostawiła po sobie długi, a kolejni spadkobiercy odmawiają dziedziczenia.

Zgodnie z przepisami, zmiany dotyczą również prawa do podziału majątku. Po pierwsze, wprowadzono wprost możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku w spadku, co dotychczas było możliwe na podstawie orzeczeń sądowych.

Ponadto zmiany przewidują możliwość podzielenia kwoty zachowku na części, wydłużenia terminu lub obniżenia wysokości roszczenia o zachowek, w szczególności w przypadkach, gdy zapłata na rzecz wszystkich spadkobierców wiązałaby się z koniecznością szybkiej likwidacji majątku ze szkodą dla jego wartości.

Jak przypomina ekspert, jest to kolejne rozwiązanie w prawie spadkowym, wprowadzone przede wszystkim z myślą o osobach zamożnych, które pozostawiły po sobie duży spadek. W maju 2023 r. wprowadzono instytucję fundacji rodzinnej jako osoby prawnej.

Przepisy te mają na celu ochronę majątku firmy rodzinnej i zapewnienie jej stabilnego funkcjonowania po śmierci właściciela.