Czternaste emerytury: kto je straci?

Polski system ubezpieczeń społecznych stoi w obliczu poważnych trudności. W wywiadzie dla Faktu prezes ZUS Zbigniew Derdziuk ostrzegał przed nadmiernie wysokimi kosztami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych: składki pokrywają jedynie 83-85% jego wydatków. Według niego, bez reformy konsekwencje dla przyszłych pokoleń będą niezwykle dotkliwe. Wyzwanie demograficzne. Głównym zagrożeniem dla stabilności systemu emerytalnego pozostaje starzenie się społeczeństwa. Spadek liczby osób w wieku produkcyjnym i skrajnie niski wskaźnik urodzeń (zaledwie 1,1 dziecka na kobietę) już teraz podważają stabilność finansową. W ciągu ostatnich 15 lat Polska straciła około 3 milionów pracowników, a jedynie 1,2 miliona obcokrajowców częściowo zrekompensowało ten deficyt. Emerytury wdowie i „groszowe”. Nowym poważnym wydatkiem dla ZUS stały się renty rodzinne. Do końca lipca wpłynęło około 1,1 miliona wniosków, z których zrealizowano około 800 tysięcy. Średnia wypłata wynosi zaledwie 353 zł miesięcznie, ale łączne roczne wydatki na program sięgnęły już 3,2 mld zł i wzrosną do 8 mld zł w 2026 roku. Szczególną uwagę zwracają tzw. „pensje groszowe” – wypłaty kilku groszy. Ich dostarczenie kosztuje państwo więcej niż same świadczenia. Jeśli emerytura wynosi mniej niż 10 groszy, bank pobiera prowizję w wysokości 10 groszy, a dostarczenie przez listonosza kosztuje prawie 20 zł. Ministerstwo Rodziny rozważa przejście na wypłaty kwartalne, aby obniżyć koszty. Czternaste wypłaty. W przeciwieństwie do „trzynastej” emerytury, która przysługuje wszystkim emerytom w minimalnej kwocie, „czternasta” jest wypłacana według innego systemu. Pełna kwota – 1878,91 zł brutto – przysługuje tylko tym, których emerytury i renty nie przekraczają 2900 zł. Ponieważ średnia emerytura przekroczyła już ten próg, większość starszych Polaków otrzymuje ją w obniżonej wysokości lub w ogóle nie ma prawa do dopłat. ZUS przygotowuje się również do przeliczenia około 100 tysięcy emerytur „czerwcowych”, które okazały się zaniżone ze względu na specyfikę przepisów. Zgodnie z decyzją Trybunału Konstytucyjnego, przeliczenie będzie dokonywane automatycznie od 1 stycznia 2026 r. Jednocześnie opracowywany jest mechanizm rozliczania stażu pracy dla osób, które wcześniej prowadziły działalność gospodarczą lub pracowały na podstawie umów o pracę. Planowane jest wprowadzenie usługi w systemie PUE ZUS, umożliwiającej pobranie niezbędnych zaświadczeń online. Perspektywa finansowa. Głównym zagrożeniem pozostaje deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych: tylko w tym roku wyniesie on około 289 mld zł, a w przyszłym – 270 mld zł. Derdziuk podkreśla, że te pieniądze są w istocie pożyczone od przyszłych pokoleń.